biologia

Biologia - sesja jesienna

Olimpiada Olimpus w sesji jesiennej z biologii przeznaczona jest dla uczniów klas V-VIII szkoły podstawowej oraz I-III liceum ogólnokształcącego i ma zasięg ogólnopolski. Test olimpiady składa się z 30 pytań i podanych do nich 4 odpowiedzi. W testach z sesji jesiennej jedna odpowiedź, dwie, trzy lub wszystkie mogą być poprawne. Także może zdarzyć się tak, że żadna z odpowiedzi nie będzie poprawna.

Olimpiada z biologii sprawdza wiedzę uczniów w zakresie znajomości anatomii, botaniki, zoologii. Pozwala również urozmaicić zajęcia lekcyjne oraz stanowi zewnętrzne źródło oceny poziomu wiedzy uczniów.


Szkoła Podstawowa: KLASA 5

1.   Biologia jako nauka:

  • czym zajmuje się biologia;
  • cechy organizmów żywych;
  • czynności życiowe organizmów;
  • budowa organizmów wielokomórkowych;
  • dziedziny biologii.

2.   Poznawanie biologii:

  • obserwacja;
  • metoda naukowa;
  • gdzie czerpać wiedzę z biologii.

3.   Mikroskop, preparaty i obserwacje:

  • budowa mikroskopu optycznego;
  • mikroskop elektronowy;
  • obliczanie powiększenia mikroskopu.

4.   Składniki chemiczne organizmów:

  • sole, tłuszcze, białka, cukry - budowa, przykłady, funkcje;
  • woda;
  • kwasy nukleinowe;
  • komórka zwierzęca i jej budowa;
  • komórka roślinna i jej budowa;
  • komórka bakteryjna i jej budowa.

Szkoła Podstawowa: KLASA 6

1.   Zakres materiału klasy 5 szkoły podstawowej oraz:
2.   W królestwie zwierząt:

  • komórka zwierzęca;
  • cechy zwierząt;
  • symetria ciała zwierząt;
  • zwierzęta kręgowe;
  • zwierzęta bezkręgowe.

3.   Tkanki występujące u zwierząt:

  • rodzaje tkanek;
  • tkanka nabłonkowa, budowa i funkcje;
  • tkanka mięśniowa, budowa i funkcje;
  • tkanka nerwowa, budowa i funkcje;
  • obserwacje tkanek pod mikroskopem.

4.   Tkanka łączna:

  • rodzaje tkanki łącznej;
  • tkanki kostna, chrzęstna oraz tłuszczowa;
  • krew jako tkanka płynna;
  • cechy charakterystyczne poszczególnych tkanek.

5.   Parzydełkowce:

  • budowa parzydełkowców;
  • przedstawiciele parzydełkowców.

Szkoła Podstawowa: KLASA 7

I.   Zagadnienia tematyczne z klasy 6.
II.   Skóra - powłoka organizmu:
1.   Budowa i funkcje skóry.
2.   Wytwory naskórka.
3.   Dolegliwości i choroby skóry.
III.   Aparat ruchu:
1.   Aparat ruchu. Budowa szkieletu:

  • szkielet człowieka;
  • funkcje szkieletu;
  • rozpoznawanie kości;
  • kształty kości - przykłady, rozpoznawanie.

2.   Budowa szkieletu osiowego:

  • budowa czaszki: mózgoczaszki i trzewioczaszki;
  • kręgosłup - podstawowy element szkieletu (budowa kręgosłupa, rozpoznawanie kręgów);
  • budowa klatki piersiowej;
  • funkcje elementów szkieletu osiowego.

3.   Szkielet kończyn oraz ich obręczy:

  • kości kończyny górnej i obręczy barkowej;
  • kości kończyny dolnej i obręczy miednicznej;
  • rodzaje stawów.

4.   Kości - elementy składowe szkieletu:

  • budowa fizyczna i chemiczna kości długiej;
  • szpik kostny;
  • funkcje kości, cechy budowy fizycznej umożliwiające spełnienie tych funkcji.

5.   Budowa i znaczenie mięśni:

  • anatagonistyczne działanie mięśni;
  • budowa mięśnia szkieletowego;
  • rodzaje i cechy tkanki mięśniowej;
  • funkcje mięśni szkieletowych;
  • lokalizacja mięśni szkieletowych (m. okrężny oka, m. żwacz, m. piersiowy większy, m. dwugłowy ramienia, m. trójgłowy ramienia, m. ramienno - promieniowy, m. prosty brzucha, m. prosty uda, m. piszczelowy większy, m. krawiecki, m, czworoboczny, m. naramienny, m. najszerszy grzbietu, m. pośladkowy wielki, m. dwugłowy uda, m. trójgłowy łydki);
  • warunki pracy mięśni.

6.   Choroby aparatu ruchu.
IV.   Organizm człowieka jako funkcjonalna całość:
1.   Poziomy organizacji ciała człowieka.
2.   Rodzaje tkanek zwierzęcych (budowa i funkcje).
3.   Funkcje układów narządów człowieka.

Szkoła Podstawowa: KLASA 8

Zagadnienia z klasy 7
I.   Narządy zmysłów:
1.   Budowa i działanie narządu wzroku:

  • budowa oka;
  • funkcje poszczególnych części gałki ocznej;
  • mechanizm widzenia.

2.   Ucho - narząd słuchu i równowagi:

  • budowa ucha oraz funkcje jego elementów składowych;
  • droga fali dźwiękowej w uchu, odbiór wrażeń dźwiękowych.

3.   Zmysły powonienia smaku i dotyku.

Zagadnienia z klasy 8
I.   Genetyka:
1.   Nośnik informacji genetycznej - DNA:

  • budowa i rola DNA;
  • komplementarność zasad;
  • budowa i rola RNA;
  • rodzaje kwasu RNA;
  • budowa chromosomu;
  • replikacja DNA.

2.   Podziały komórkowe:

  • mitoza i mejoza - przebieg, znaczenie;
  • komórka haploidalna i diploidalna.

3.   Kod genetyczny.
4.   Dziedziczenie cech u człowieka:

  • fenotyp i genotyp;
  • homozygota dominująca i recesywna, heterozygota;
  • przykłady cech, które dominują u ludzi.

5.   Dziedziczenie płci u człowieka:

  • kariotyp człowieka;
  • zasada dziedziczenia płci;
  • rozwiązywanie krzyżówek genetycznych przedstawiających choroby sprzężone z płcią: hemofilię oraz daltonizm;
  • genotypy osób zdrowych i chorych na hemofilię i daltonizm.

6.   Mechanizm dziedziczenia cech u człowieka:

  • mechanizm dziedziczenia grup krwi i czynnika Rh;
  • rozpoznanie grup krwi na podstawie genotypów;
  • ustalenie grupy krwi ojca na podstawie znajomości grup krwi matki i dziecka;
  • ustalenie czynnika Rh dzieci na podstawie znajomości czynnika Rh ich rodziców;
  • konflikt serologiczny - krzyżówka genetyczna.

7.   Mutacje:

  • rodzaje mutacji;
  • przyczyny mutacji;
  • choroby genetyczne (objawy, sposób dziedziczenia, sposób leczenia).

Liceum Ogólnokształcące: KLASA 1

1.   Zakres materiału klasy 8 szkoły podstawowej oraz:
2.   Zasady prowadzenia badań biologicznych:

  • metody naukowe stosowane w biologii;
  • zasady przeprowadzania obserwacji i doświadczeń;
  • próba badawcza i kontrolna (pozytywna i negatywna);
  • dokumentowanie badań biologicznych, dane jakościowe i dane ilościowe (tabele, wykresy);
  • analiza wyników badań;
  • budowa mikroskopu i zasada działania mikroskopu optycznego i elektronowego (SEM i TEM).

3.   Węglowodany - budowa i znaczenie:

  • budowa węglowodanów;
  • podział węglowodanów na monosacharydy, disacharydy i polisacharydy;
  • przemiany glukozy;
  • wiązanie O-glikozydowe;
  • budowa, przykłady i funkcje monosacharydów, disacharydów i polisacharydów;
  • występowanie i znaczenie węglowodanów;
  • wykrywanie monosacharydów i polisacharydów w materiale biologicznym.

4.   Białka - budulec życia:

  • budowa aminokwasów i białek;
  • związek między budową a funkcją białek;
  • podział białek na białka proste i złożone;
  • przykłady białek, ich występowanie i funkcje.

5.   Właściwości i wykrywanie białek:

  • właściwości białek;
  • wpływ wybranych czynników fizykochemicznych na białka (zjawisko koagulacji i denaturacji);
  • badanie wpływu wybranych czynników fizykochemicznych na białko;
  • wykrywanie białek w materiale biologicznym (reakcja biuretowa, reakcja ksantofilowa).

6.   Lipidy - budowa i znaczenie:

  • podział lipidów ze względu na budowę cząsteczki;
  • budowa i właściwości lipidów prostych;
  • kwasy tłuszczowe nasycone i nienasycone;
  • budowa i właściwości lipidów złożonych;
  • znaczenie biologiczne lipidów prostych i złożonych;
  • wykrywanie lipidów w materiale biologicznym.

7.   Budowa i funkcje kwasów nukleinowych:

  • budowa i funkcje nukleotydów;
  • zasada komplementarności;
  • budowa DNA;
  • występowanie i znaczenie DNA;
  • budowa i rodzaje RNA;
  • znaczenie RNA.

8.   Budowa komórki:

  • podział komórek na eukariotyczne i prokariotyczne; budowa komórki priokariotycznej;
  • główne elementy komórki eukariotycznej;
  • przykłady przystosowania komórek do pełnionych przez nie funkcji;
  • porównanie budowy komórek zwierzęcych, roślinnych i grzybowych;
  • budowa i znaczenie błon biologicznych:
    - budowa i rodzaje błon biologicznych;
    - funkcje błon biologicznych;
    - rodzaje transportu przez błony (transport bierny i czynny);
    - osmoza w komórce roślinnej i zwierzęcej;
    - badanie wpływu roztworów o różnym stężeniu na zjawisko osmozy;
  • budowa i rola jądra komórkowego:
    - budowa jądra komórkowego;
    - funkcje jądra komórkowego;
    - organizacja materiału genetycznego w jądrze komórkowym;
  • składniki cytoplazmy:
    - budowa i funkcje cytozolu;
    - budowa i funkcje cytoszkieletu;
    - system błon wewnątrzkomórkowych (siateczka śródplazmatyczna, wakuole, lizosomy, aparat Golgiego);
    - funkcje rybosomów;
    - budowa i funkcje mitochondriów;
  • cykl komórkowy:
    - fazy cyklu komórkowego;
    - znaczenie procesu replikacji DNA;
    - zmiany ilości DNA w poszczególnych fazach cyklu komórkowego;
  • przebieg podziałów komórkowych; znaczenie mitozy, mejozy i apoptozy:
    - znaczenie mitozy i mejozy; główne etapy mejozy i mitozy, proces crossing-over;
    - porównanie mitozy z mejozą;
    - przebieg i znaczenie procesu apoptozy
    .

Liceum Ogólnokształcące: KLASA 2

1.   Zakres materiału klasy 1 liceum oraz:
2.   Ogólna budowa i funkcje szkieletu:

  • podział aparatu ruchu na część bierną i część czynną;
  • budowa i funkcje szkieletu, elementy szkieletu osiowego i szkieletu kończyn;
  • podział kości ze względu na ich kształt;
  • budowa zewnętrzna i budowa wewnętrzna kości długiej;
  • właściwości kości a ich funkcje.

3.   Rodzaje połączeń kości:

  • podział połączeń kości (połączenia ścisłe i połączenia ruchome);
  • rodzaje i budowa połączeń ścisłych;
  • budowa stawu i funkcje budujących go elementów;
  • rodzaje stawów.

4.   Szkielet osiowy i szkielet kończyn:

  • budowa i rola elementów szkieletu osiowego: czaszki, kręgosłupa i klatki piersiowej;
  • naturalne krzywizny kręgosłupa;
  • budowa obręczy barkowej i kończyny górnej;
  • budowa obręczy miednicznej i kończyny dolnej.

5.   Budowa i funkcjonowanie mięśni szkieletowych:

  • przykłady mięśni szkieletowych i ich funkcje;
  • budowa mięśnia szkieletowego z uwzględnieniem budowy sarkomeru;
  • współdziałanie i antagonizm mięśni szkieletowych;
  • mechanizm skurczu mięśnia;
  • źródła energii dla mięśni.

6.   Higiena i choroby aparatu ruchu:

  • wpływ diety, suplementów diety i aktywności fizycznej na stan aparatu ruchu;
  • doping i jego wpływ na organizm;
  • zaburzenia aparatu ruchu (wady postawy, płaskostopie, urazy mechaniczne);
  • profilaktyka wad postawy i płaskostopia;
  • choroby aparatu ruchu (osteoporoza i krzywica) oraz ich profilaktyka.

7.   Układ pokarmowy:

  • organiczne składniki pokarmowe:
    - cukry jako główne źródło energii;
    - podział węglowodanów na przyswajalne i nieprzyswajalne;
    - błonnik pokarmowy i jego funkcja;
    - białka jako budulec organizmu;
    - podział aminokwasów na endogenne i egzogenne;
    - białka pełnowartościowe i niepełnowartościowe;
    - tłuszcze jako materiał zapasowy;
    - funkcje NNKT i ich źródła;
    - zapotrzebowanie organizmu na składniki pokarmowe;
  • rola witamin; nieorganiczne składniki pokarmowe:
    - podział witamin na rozpuszczalne w tłuszczach i rozpuszczalne w wodzie;
    - zapotrzebowanie organizmu na witaminy (hipowitaminoza, awitaminoza i hiperwitaminoza);
    - charakterystyka, funkcje i źródła witamin;
    - znaczenie naturalnych antyutleniaczy;
    - podział składników mineralnych na makroelementy i mikroelementy oraz ich funkcje;
    - znaczenie i właściwości wody;
    - bilans wodny człowieka;
  • budowa i funkcje układu pokarmowego:
    - odcinki przewodu pokarmowego i ich rola;
    - wędrówka pokarmu w przewodzie pokarmowym;
    - rodzaje zębów i ich budowa;
    - związek między budową poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego a pełnionymi przez nie funkcjami;
    - mikrobiom i jego rola w organizmie;
    - gruczoły trawienne (wątroba, trzustka, ślinianki);
    - wątroba jako centrum metaboliczne organizmu;
  • procesy trawienia i wchłaniania:
    - trawienie w przewodzie pokarmowym składników odżywczych: białek, tłuszczów, cukrów;
    - enzymy trawienne i ich funkcje;
    - wchłanianie produktów powstałych w wyniku trawienia składników pokarmowych;
    - budowa i rola kosmków jelitowych;
    - działanie ośrodków głodu i sytości;
    - wpływ pH na trawienie skrobi;
  • zasady racjonalnego odżywiania się:
    - czynniki wpływające na zapotrzebowanie organizmu na składniki pokarmowe;
    - bilans energetyczny (dodatni i ujemny);
    - piramida zdrowego żywienia i stylu życia;
    - wielkość porcji i proporcje składników posiłków;
    - otyłość jako problem zdrowotny związany z rozwojem cywilizacji, przyczyny otyłości i jej profilaktyka;
    - BMI;
    - zaburzenia odżywiania (anoreksja, bulimia);
  • choroby układu pokarmowego:
    - badania diagnostyczne chorób układu pokarmowego (gastroskopia, kolonoskopia, USG, badania krwi i kału);
    - choroby pasożytnicze układu pokarmowego (tasiemiec, glista ludzka, owsik, włosień kręty) i sposoby zarażenia się nimi;
    - choroby wirusowe układu pokarmowego (WZW A, WZW B, WZW C);
    - choroby bakteryjne układu pokarmowego (próchnica, choroba wrzodowa, salmonelloza);
    - zespół złego wchłaniania;
    - choroba Crohna;
    - choroby nowotworowe układu pokarmowego (rak żołądka, rak jelita grubego);
    - dieta bezglutenowa
    .

8.   Układ oddechowy:

  • budowa i funkcje układu oddechowego:
    - budowa i funkcje układu oddechowego - budowa i funkcje dróg oddechowych oraz płuc, funkcja nagłośni;
    - związek między budową elementów układu oddechowego a pełnionymi przez nie funkcjami;
    - powstawanie głosu;
  • wentylacja i wymiana gazowa:
    - mechanizm wentylacji płuc;
    - warunki umożliwiające i ułatwiające dyfuzję gazów przez powierzchnię wymiany gazowej płuc;
    - całkowita i życiowa pojemność płuc;
    - przepona i jej funkcja;
    - regulacja częstości oddechów - rola ośrodka oddechowego;
    - przebieg wymiany gazowej w płucach i tkankach;
    - udział krwi w transporcie tlenu i dwutlenku węgla;
    - budowa hemoglobiny i jej rola w transporcie gazów oddechowych;
    - powinowactwo hemoglobiny do tlenu w różnych warunkach pH i temperatury krwi oraz ciśnienia parcjalnego tlenu w środowisku zewnętrznym;
    - zawartość dwutlenku węgla w powietrzu wdychanym i wydychanym;
  • zaburzenia funkcjonowania układu oddechowego:
    - rodzaje zanieczyszczeń powietrza (tlenek węgla, pyłowe zanieczyszczenia powietrza, dym tytoniowy, smog) i ich wpływ na zdrowie;
    - szkodliwość palenia papierosów;
    - diagnostyka chorób układu oddechowego (RTG klatki piersiowej, bronchoskopia, spirometria);
    - wybrane choroby układu oddechowego (nieżyt nosa, przeziębienie, grypa, angina, gruźlica płuc, rak płuc, astma, przewlekła obturacyjna choroba płuc).

Liceum Ogólnokształcące: KLASA 3

1.   Zakres materiału klasy 2 liceum oraz:
2.   Cechy kodu genetycznego:

  • kod genetyczny;
  • kodon;
  • rola kodonu START i STOP;
  • cechy kodu genetycznego;
  • tabela kodu genetycznego.

3.   Odczytywanie informacji genetycznej:

  • ekspresja genów;
  • transkrypcja;
  • rola polimerazy RNA;
  • modyfikacje potranskrypcyjne;
  • translacja;
  • modyfikacje potranslacyjne;
  • regulacja ekspresji genów.

4.   Gen a genom. Budowa i rola kwasów nukleinowych:

  • gen;
  • genom;
  • budowa DNA;
  • reguła komplementarności;
  • funkcje DNA;
  • replikacja DNA;
  • budowa RNA;
  • rodzaje i funkcje RNA.

5.   Genetyka klasyczna. I prawo Mendla. Krzyżówka testowa:

  • genotyp, fenotyp, allel;
  • allel dominujący, allel recesywny;
  • homozygota, heterozygota;
  • badania Mendla;
  • I prawo Mendla;
  • krzyżówka genetyczna;
  • szachownica (diagram) Punnetta;
  • krzyżówka testowa;
  • dziedziczenie jednogenowe.

6.   Genetyka klasyczna. II prawo Mendla:

  • II prawo Mendla;
  • krzyżówka genetyczna dwugenowa;
  • krzyżówka testowa dwugenowa;
  • zapis krzyżówki dwugenowej.

7.   Genetyka klasyczna. Inne sposoby dziedziczenia cech:

  • dziedziczenie jednogenowe;
  • dominacja pełna i dominacja niepełna;
  • kodominacja;
  • allele wielokrotne - dziedziczenie grup krwi;
  • dziedziczenie wielogenowe;
  • geny kumulatywne;
  • geny dopełniające się;
  • plejotropia;
  • epistaza.

8.   Genetyka klasyczna. Dziedziczenie płci. Cechy sprzężone z płcią:

  • kariotyp człowieka;
  • dziedziczenie płci u człowieka;
  • dziedziczenie cech sprzężonych z płcią.

9.   Genetyka klasyczna. Chromosomowa teoria dziedziczenia:

  • główne założenia chromosomowej teorii dziedziczenia Morgana;
  • chromosomy homologiczne;
  • geny sprzężone;
  • znaczenie crossing-over.

10.   Zmienność organizmów. Mutacje wraz z treściami rozszerzonymi do tego działu:

  • zmienność organizmów i jej rodzaje;
  • plastyczność fenotypów;
  • zmienność rekombinacyjna;
  • zmienność mutacyjna;
  • mutacja punktowa (insercje, delecje, tranzycie, transwersje); mutacje polegające na substytucji i zmianie ramki odczytu;
  • mutacje chromosomowe strukturalne i liczbowe i ich rodzaje oraz przykłady chorób genetycznych;
  • zmienność ciągła i zmienność nieciągła;
  • czynniki mutagenne;
  • czynniki wpływające na rekombinację;
  • mutacje korzystne i niekorzystne dla organizmu.

11.   Choroby i zaburzenia genetyczne człowieka wraz z treściami rozszerzonymi do tego działu:

  • choroby jednogenowe człowieka: sprzężone z płcią, niesprzężone z płcią, dominujące, recesywne;
  • aberracje chromosomowe człowieka;
  • rodowody genetyczne;
  • choroby wynikające z dziedziczenia mitochondrialnego.

 

KARTA ZGLOSZENIOWA BIOLOGIA PRZYRODA

Dane kontaktowe

logo mobile
ul. Grochowska 341/268
03-822 Warszawa

olimpus@olimpus.edu.pl
Telefon: 22 517-16-50
Faks: 22 517-16-51

Obserwuj nas

meta facebook

Ta strona używa plików Cookies oraz działa zgodnie z Polityką prywatności.

Polityka prywatności