Szkoła Podstawowa: KLASA 5
1. Biologia i dziedziny biologii:
- źródła wiedzy o biologii;
- organizmy wielokomórkowe;
- budowa mikroskopu i obserwacje mikroskopowe;
- przygotowanie preparatów;
2. Czynności życiowe organizmów:
- komórka roślinna;
- komórka zwierzęca;
- składniki chemiczne organizmów;
- organizmy samożywne i cudzożywne;
3. Wirusy i bakterie:
- budowa i różnorodność wirusów i bakterii;
- porosty, ich budowa i znaczenie;
- cechy i budowa wirusów;
- cechy bakterii, występowanie, odżywianie, oddychanie i rozmnażanie się;
- znaczenie bakterii w przyrodzie;
- choroby wirusowe i bakteryjne;
4. Protisty i grzyby:
- różnorodność protistów i grzybów;
- występowanie i środowisko życia protistów oraz grzybów;
5. Tkanki i organy roślinne:
- rodzaje tkanek;
- przystosowania budowy poszczególnych tkanek roślinnych do pełnienia określonych funkcji;
- korzeń - funkcje i budowa;
- budowa i funkcje łodygi;
- liść jako wytwórnia pokarmu;
6. Mchy:
- środowisko życia;
- budowa i znaczenie mchów;
- przedstawiciele mchów;
7. Widłaki, paprocie i skrzypy:
- charakterystyczne cechy paproci, skrzypów i widłaków;
- środowisko ich życia;
- budowa zewnętrznas przedstawicieli paprociowych, widłakowych, skrzypowych;
- znaczenie paproci, widłaków i skrzypów w przyrodzie;
Szkoła Podstawowa: KLASA 6
1. Charakterystyka świata zwierząt:
- budowa i czynności życiowe;
- tryb życia zwierząt;
- bezkręgowce i kręgowce;
2. Tkanki zwierzęce:
- klasyfikacja tkanek zwierzęcych - tkanka nabłonkowa, tkanka łączna, tkanka mięśniowa, tkanka nerwowa - budowa i funkcje;
3. Parzydełkowce i płazińce:
- środowisko i tryb życia parzydełkowców;
- charakterystyczne cechy parzydełkowców;
- znaczenie parzydełkowców;
- środowisko i tryb życia płazińców;
- cechy charakterystyczne płazińców;
- znaczenie płazińców w przyrodzie;
4. Nicienie i pierścienice:
- środowisko i tryb życia nicieni;
- charakterystyka i znaczenie nicieni;
- środowisko życia pierścienic;
- budowa i znaczenie pierścienic;
5. Stawonogi i skorupiaki:
- środowiska życia skorupiaków;
- różnorodność skorupiaków;
- znaczenie skorupiaków w przyrodzie i dla człowieka;
6. Owady i ich świat:
- środowisko i tryb życia owadów;
- cechy wspólne owadów;
- różnorodność owadów;
- znaczenie owadów;
7. Pajęczaki i mięczaki:
- środowisko życia pajęczaków;
- cechy wspólne pajęczaków;
- różnorodność pajęczaków;
- znaczenie pajęczaków;
- cechy wspólne mięczaków;
- środowiska życia;
- różnorodność mięczaków;
- znaczenie w przyrodzie;
8. Małże i głowonogi:
- środowisko życia;
- cechy wspólne;
- różnorodność budowy małży i głowonogów;
- znaczenie małży i głowonogów;
9. Ryby:
- środowisko i tryb życia ryb;
- budowa zewnętrzna ryb;
- rozmnażanie się i rozwój;
- znaczenie ryb w przyrodzie;
10. Płazy i gady:
- środowisko życia płazów;
- budowa płazów;
- rozmnażanie się i rozwój płazów;
- różnorodność płazów;
- znaczenie płazów w przyrodzie i dla człowieka;
- działania człowieka wpływające na różnorodność płazów - zagrożenia i ochrona;
- środowiska życia gadów;
- gady jako zwierzęta zmiennocieplne;
- budowa gadów i jej związek z życiem na lądzie - cechy wspólne przedstawicieli tej gromady;
- rozmnażanie się i rozwój gadów;
- różnorodność gadów;
- znaczenie gadów w przyrodzie i dla człowieka;
- działania człowieka wpływające na różnorodność gadów - zagrożenia i ochrona;
11. Budowa ptaków:
- różnorodność środowisk życia ptaków;
- ptaki jako kręgowce stałocieplne;
- charakterystyczne cechy budowy ptaków - cechy wspólne przedstawicieli gromady;
- przystosowania ptaków do lotu;
Szkoła podstawowa: KLASA 7
1. Układ nerwowy i narządy zmysłów:
- ośrodki nerwowe;
- centralny i obwodowy układ nerwowy, autonomiczny układ nerwowy - budowa;
- przykłady kontroli - układ nerwowy współczulnym i przywspółczulny;
- łuk odruchowy, pojęcie i rodzaje odruchów;
- synapsy i ich rodzaje;
- choroby i higiena układu nerwowego;
- zmysły - budowa i działanie oraz higiena narządów zmysłów; przegląd i budowa zmysłu dotyku, słuchu, wzroku, równowagi;
2. Układ hormonalny:
- gruczoły dokrewne i ich przegląd;
- rola i rodzaje hormonów;
- zasada działania hormonów;
- antagonistyczne działanie hormonów;
- choroby układu dokrewnego;
3. Układ rozrodczy i jego funkcjonowanie:
- rozwój płodowy i pozapłodowy człowieka;
- fizjologia rozmnażania;
- cykl miesiączkowy;
- budowa układu rozrodczego męskiego i żeńskiego;
- budowa i powstawanie plemnika i komórki jajowej;
- fizjologia zapłodnienia;
- choroby i higiena układu rozrodczego;
Szkoła Podstawowa: KLASA 8
1. Ekologia:
- podstawowe pojęcia w ekologii;
- tolerancja ekologiczna; przykłady gatunków wskaźnikowych; stenobionty i eurybionty;
- organizm a środowisko;
- interakcje między i wewnątrzpopulacyjne;
- strategie rozrodu - r i K;
- zależności pokarmowe; łańcuch spasania i detrytusowy; piramidy troficzne; sieci zależności troficznych;
- materia i energia w ekosystemie;
- cechy i struktura populacji; krzywe przeżywania i wzrostu populacji - jotowata i esowata;
- cykle biogeochemiczne - węgiel, azot;
- struktura i funkcjonowanie ekosystemu; piętra roślinności w lesie i górach;
- sukcesja ekologiczna;
- źródła i skutki zanieczyszczeń atmosfery, hydrosfery i litosfery; dziura ozonowa, efekt cieplarniany, kwaśne deszcze, smog i jego rodzaje;
2. Ewolucjonizm:
- istota procesu ewolucji;
- pośrednie i bezpośrednie dowody ewolucji;
- skamieniałości;
- ogniwa pośrednie;
- relikty;
- jedność budowy i funkcjonowania organizmów;
- narządy szczątkowe;
- rozmieszczenie organizmów;
- struktury homologiczne i analogiczne, konwergencja i dywergencja;
3. Mechanizmy ewolucji:
- założenia teorii ewolucji;
- powstawanie nowych gatunków;
- przykłady doboru stabilizującego, rozdzielającego i kierunkowego;
- mechanizmy i prawidłowości ewolucji, w tym mutacje, dobór naturalny, dryf genetyczny, adaptacje;
4. Pochodzenie człowieka:
- systematyka człowieka;
- podobieństwa i różnice między człowiekiem a małpami człekokształtnymi;
- przebieg ewolucji człowieka;
Liceum Ogólnokształcące: KLASA 1 (kontynuacja szkoły podstawowej)
1. Kierunki przemian metabolicznych:
- rodzaje reakcji metabolicznych: anabolizm i katabolizm;
- budowa i funkcja ATP;
- inne rodzaje przenośników elektronów;
- szlaki metaboliczne;
- funkcje apoenzymu, koenzymu i centrum aktywnego;
2. Budowa i działanie enzymów:
- budowa i właściwości enzymów;
- mechanizm działania enzymów - kataliza enzymatyczna;
- badanie wpływu enzymów na białka;
3. Oddychanie komórkowe. Oddychanie tlenowe:
- znaczenie oddychania tlenowego;
- związek między budową mitochondrium a przebiegiem oddychania tlenowego;
- substraty i produkty kolejnych etapów oddychania tlenowego;
4. Procesy beztlenowego uzyskiwania energii:
- rodzaje fermentacji;
- etapy przebiegu fermentacji mlekowej;
- porównanie fermentacji z oddychaniem tlenowym;
- zastosowanie fermentacji mlekowej i alkoholowej;
5. Inne procesy metaboliczne:
- uzyskiwanie energii ze składników pokarmowych;
- znaczenie glukoneogenezy;
- procesy syntezy i rozkładu glikogenu;
- znaczenie procesu utleniania kwasów tłuszczowych - beta oksydacja;
Liceum Ogólnokształcące: KLASA 1 (kontynuacja gimnazjum)
1. Czym jest różnorodność biologiczna:
- różnorodność biologiczna;
- poziomy różnorodności biologicznej;
- zmiany różnorodności biologicznej w czasie;
- określanie różnorodności biologicznej;
- przyczyny różnic w rozmieszczeniu gatunków na Ziemi;
- znaczenie różnorodności biologicznej dla człowieka;
2. Zagrożenia różnorodności biologicznej:
- współczesne wymieranie gatunków w porównaniu z poprzednimi wymieraniami z uwzględnieniem tempa i przyczyn;
- działalność człowieka jako zasadnicza przyczyna wymierania gatunków;
- przyczyny niszczenia siedlisk i ekosystemów;
- gatunki obce i inwazyjne;
- pojęcia: introdukcja, reintrodukcja, rekultywacja, restytucja, gatunki zwornikowe;
- wpływ rolnictwa na różnorodność biologiczną;
- eksploatacja zasobów przyrody;
- konkurencja człowieka z innymi gatunkami;
- gatunki wymarłe;
- efekt kaskadowy;
- gatunki z "Czerwonej księgi";
3. Motywy i koncepcje ochrony przyrody:
- cele ochrony przyrody;
- egzystencjalne motywy ochrony przyrody;
- ekonomiczne motywy ochrony przyrody;
- etyczne i estetyczne motywy ochrony przyrody;
- pozostałe motywy ochrony przyrody;
- współczesne koncepcje ochrony przyrody
- cywilizacja a środowisko naturalne;
4. Sposoby ochrony przyrody:
- ochrona indywidualna, gatunkowa i obszarowa;
- ochrona bierna i czynna;
- ochrona ścisła i częściowa;
- ochrona in situ i ex situ;
- restytucja i reintrodukcja gatunków;
- tworzenie banków nasion;
5. Ochrona przyrody w Polsce:
- koncepcja ochrony przyrody;
- przykłady form ochrony obszarowej (park narodowy, rezerwat przyrody, park krajobrazowy, obszar chronionego krajobrazu);
- ochrona gatunkowa ścisła i częściowa;
- chronione gatunki roślin, zwierząt, grzybów i porostów;
- przykłady form ochrony indywidualnej (pomnik przyrody, stanowisko dokumentacyjne, użytek ekologiczny, zespół przyrodniczo-krajobrazowy);
6. Międzynarodowe formy ochrony przyrody:
- idea zrównoważonego rozwoju;
- międzynarodowe inicjatywy w zakresie ochrony przyrody;
- przykłady inicjatyw rządowych w zakresie ochrony przyrody;
- międzynarodowe obszary chronione;
- rezerwaty biosfery w Polsce;
- znaczenie sieci ekologicznych;
- Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000;
- przykłady inicjatyw pozarządowych w zakresie ochrony przyrody;