Biologia - sesja jesienna

Zgodnie z zasadą kumulatywności wiedzy i umiejętności, na każdym etapie edukacyjnym uwzględniane są treści z poprzednich lat nauki, zgodnie z wymogami podstawy programowej. Oznacza to, że zagadnienia z wcześniejszych lat nauki mogą być ponownie sprawdzane w bieżących testach.

Szkoła Podstawowa: KLASA 5

1. Treści nauczania zawarte w zakresie materiału z przyrody w klasie 4.
2. Składniki chemiczne organizmów:
   
   • sole mineralne, tłuszcze, białka, cukry - budowa, przykłady, funkcje
   • woda
   • kwasy nukleinowe
   • komórka zwierzęca i jej budowa
   • komórka roślinna i jej budowa
   • komórka bakteryjna i jej budowa
3. Samożywność.
   
4. Cudzożywność.
   
5. Sposoby oddychania organizmów.
   
6. Klasyfikacja organizmów.
   
7. Wirusy i bakterie.

Szkoła Podstawowa: KLASA 6

1. Treści nauczania zawarte w zakresie materiału z biologii w klasie 5.
   
2. Parzydełkowce.
   
3. Płazińce.
   
4. Nicienie.
   
5. Pierścienice.
   
6. Stawonogi - skorupiaki, owady, pajęczaki.
   
7. Mięczaki.

Szkoła Podstawowa: KLASA 7

I. Treści nauczania biologii w klasie 6
II. Układ oddechowy

1. Budowa i rola układu oddechowego:
   • drogi oddechowe;
   • narząd wymiany gazowej - płuca;
   • związek budowy narządów układu oddechowego z pełnionymi przez nie funkcjami;
   • powstawanie głosu.
2. Mechanizm wymiany gazowej:
   • mechanizm wentylacji płuc;
   • skład powietrza wdychanego i wydychanego;
   • wymiana gazowa w płucach;
   • wymiana gazowa w tkankach.
3. Oddychanie komórkowe:
   • mitochondria - organelle oddychania komórkowego;
   • substraty i produkty oddychania komórkowego;
   • ATP;
   • sposoby wykorzystania energii przez organizm.
4. Higiena i choroby układu oddechowego.

III. Układ krążenia

1. Budowa i funkcje krwi:
   • rola głównych składników krwi;
   • grupy krwi układów: AB0 i Rh.

IV. Układ limfatyczny

• funkcje układu limfatycznego;
• elementy układu limfatycznego.

1. Budowa i funkcjonowanie układu odpornościowego:
   • funkcje narządów układu odpornościowego;
   • odporność wrodzona i nabyta;
   • sposoby nabywania odporności.
2. Zaburzenia funkcjonowania układu odpornościowego:
   • alergie jako nadwrażliwość układu odpornościowego;
   • przeszczepy narządów;
   • zaburzenia mechanizmów odporności.

Szkoła Podstawowa: KLASA 8

I. Treści nauczania biologii w klasie 7
II. Genetyka

1. Czym jest genetyka?
   • cechy dziedziczne i niedziedziczne.
2. Nośnik informacji genetycznej - DNA:
   • budowa i rola DNA;
   • budowa i rola RNA;
   • rodzaje kwasu RNA;
   • budowa chromosomu.
3. Podziały komórkowe:
   • mitoza i mejoza - przebieg, znaczenie;
   • komórka haploidalna i diploidalna.
4. Podstawowe prawa dziedziczenia. Dziedziczenie cech u człowieka:
   • wersje genu: allele dominujące i recesywne;
   • fenotyp i genotyp;
   • homozygota dominująca i recesywna, heterozygota;
   • prawo czystości gamet;
   • rozwiązywanie krzyżówek genetycznych - I prawo Mendla.
5. Dziedziczenie płci u człowieka:
   • zasada dziedziczenia płci;
   • rozwiązywanie krzyżówek genetycznych przedstawiających choroby sprzężone z płcią: hemofilię oraz daltonizm;
   • genotypy osób zdrowych i chorych na hemofilię i daltonizm.

III. Ewolucja życia

1. Ewolucja i jej dowody: bezpośrednie i pośrednie.
2. Mechanizmy ewolucji.
3. Dobór naturalny i sztuczny.
4. Pochodzenie człowieka.

Liceum Ogólnokształcące: KLASA 1

1. Znaczenie wody dla organizmów:
   • woda jako składnik organizmu
     
   • właściwości wody i znaczenie wody dla organizmów
     
2. Węglowodany - budowa i znaczenie:
   • budowa węglowodanów
     
   • podział węglowodanów na monosacharydy, disacharydy i polisacharydy
     
   • przemiany glukozy
     
   • wiązanie O-glikozydowe
     
   • budowa, przykłady i funkcje monosacharydów, disacharydów i polisacharydów
     
   • występowanie i znaczenie węglowodanów
     
   • wykrywanie monosacharydów i polisacharydów w materiale biologicznym
     
3. Aminokwasy. Właściwości i wykrywanie białek:
   • rodzaje aminokwasów (białkowe, niebiałkowe)
     
   • budowa i właściwości aminokwasów białkowych
     
   • określanie postaci jonowej aminokwasów
     
   • aminokwasy obojętne, kwasowe i zasadowe
     
   • aminokwasy hydrofilowe
     
   • i hydrofobowe
     
   • powstawanie i wykrywanie wiązań peptydowych
     
   • poziomy organizacji białek
     
   • podział i funkcje białek
     
   • wpływ wybranych czynników fizykochemicznych na białka
     
   • badanie wpływu różnych substancji i wysokiej temperatury na mieszaninę białka z wodą
     
4. Lipidy - budowa i znaczenie:
   • podział lipidów ze względu na budowę cząsteczki
     
   • budowa i funkcje lipidów prostych
     
   • kwasy tłuszczowe nasycone
     
   • i nienasycone
     
   • budowa i funkcje lipidów złożonych
     
   • budowa i funkcje lipidów izoprenowych
     
   • obserwacja lipidów w nasionach słonecznika
     
5. Budowa i funkcja kwasów nukleinowych:
   • budowa i funkcje nukleotydów
     
   • rodzaje nukleotydów
     
   • dinukleotydy a witaminy
     
   • rodzaje kwasów nukleinowych
     
   • zasada komplementarności
     
   • budowa i funkcje DNA
     
   • replikacja DNA
     
   • budowa i funkcje RNA
     
6. Budowa i właściwości komórki:
   • Budowa i funkcje komórki. Rodzaje komórek:
     • poziomy organizacji komórkowej organizmów
       
     • rozmiary i kształty komórek
       
     • rodzaje komórek (prokariotyczne, eukariotyczne) i ich budowa
       
     • rodzaje komórek eukariotycznych (roślinna, zwierzęca, grzybowa)
       
     • komórki wyspecjalizowane
       
     • przedziały komórkowe
       
   • Błony biologiczne:
     • funkcje błon biologicznych
       
     • budowa błon biologicznych
       
     • białka błonowe
       
     • właściwości błon biologicznych
       
   • Transport przez błony biologiczne:
     • rodzaje transportu przez błony (transport bierny i transport czynny)
       
     • osmoza w komórkach zwierzęcej i roślinnej
       
     • plazmoliza i deplazmoliza
       
     • odróżnianie substancji osmotycznie czynnych od substancji osmotycznie biernych
       
     • transport przez błony biologiczne z udziałem białek błonowych
       
     • transport pęcherzykowy
       
   • Jądro komórkowe. Cytozol:
     • budowa jądra komórkowego
       
     • upakowanie DNA w jądrze komórkowym
       
     • funkcje jądra komórkowego
       
     • transport przez pory jądrowe
       
     • cytozol - struktury cytoszkieletu (filamenty aktynowe, filamenty pośrednie, mikrotubule)
       
     • komórkowe szlaki transportu
       
     • ruch cytozolu
       
     • rzęski i wici
       
   • Mitochondria i plastydy. Teoria endosymbiozy:
     • budowa i funkcje mitochondriów
       
     • rodzaje plastydów
       
     • cechy, funkcje i występowanie plastydów
       
     • budowa chloroplastów
       
     • obserwacja plastydów
       
     • teoria endosymbiozy
       
     • organella półautonomiczne
       
   • Struktury komórkowe otoczone jedną błoną i rybosomy:
     • budowa siateczki śródplazmatycznej
       
     • funkcje siateczek śródplazmatycznych gładkiej i szorstkiej
       
     • budowa rybosomów
       
     • klasyfikacja rybosomów
       
     • rodzaje białek wytwarzanych na rybosomach
       
     • transport białek do organelli
       
     • budowa i funkcje aparatu Golgiego
       
     • budowa i funkcje lizosomów
       
     • rola przedziałów komórkowych w wytwarzaniu hormonów tarczycy
       
     • funkcje peroksysomu
       
     • funkcje wakuol
       
     • obserwacja kryształów szczawianu wapnia w wakuolach komórek roślinnych
       
   • Ściana komórkowa:
     • funkcje ściany komórkowej
       
     • budowa ściany komórkowej roślin
       
     • związki modyfikujące ściany komórkowe
       
     • połączenia międzykomórkowe u roślin

Liceum Ogólnokształcące: KLASA 2

1. Protisty - proste organizmy eukariotyczne:
   • grupy protistów
     
   • formy morfologiczne protistów
     
   • czynności życiowe protistów (poruszanie się, odżywianie, osmoregulacja i wydalanie, oddychanie, rozmnażanie się)
     
   • cykle rozwojowe wybranych protistów
     
   • przemiana faz jądrowych u protistów
     
   • typy zapłodnienia
     
   • znaczenie protistów w przyrodzie
     
   • choroby człowieka wywoływane przez protisty (malaria, rzęsistkowica, lamblioza, toksoplazmoza, czerwonka pełzakowata)
     
2. Grzyby - heterotroficzne beztkankowce:
   • cechy morfologiczne, charakterystyczne dla grzybów
     
   • budowa komórek grzybów
     
   • rodzaje strzępek
     
   • formy morfologiczne grzybów
     
   • mikoryza
     
   • odżywianie się i oddychanie grzybów
     
   • sposoby rozmnażania się grzybów
     
   • znaczenie grzybów
     
3. Porosty - organizmy dwuskładnikowe:
   • budowa i rodzaje plech porostów
     
   • porosty jako organizmy symbiotyczne
     
   • rozmnażanie się porostów
     
   • porosty jako gatunki wskaźnikowe
     
   • znaczenie porostów w przyrodzie
     
4. Rośliny pierwotnie wodne:
   • formy morfologiczne roślin pierwotnie wodnych
     
   • charakterystyka glaukocystofitów, krasnorostów i zielenic
     
   • rozmnażanie się roślin pierwotnie wodnych
     
   • cykl rozwojowy ulwy sałatowej
     
   • znaczenie roślin pierwotnie wodnych w przyrodzie i dla człowieka
     
5. Rośliny lądowe i wtórnie wodne:
   • pochodzenie roślin lądowych
     
   • cechy roślin lądowych
     
   • różnice między warunkami życia w wodzie i na lądzie
     
   • znaczenie ligniny dla roślin
     
   • adaptacje roślin okrytozalążkowych do środowiska lądowego
     
   • ogólne cechy roślin zarodnikowych i nasiennych
     
   • formy ekologiczne roślin (hydrofity, higrofity, mezofity, kserofity)
     
6. Tkanki roślinne:
   • podział tkanek na twórcze i stałe
     
   • charakterystyka tkanek twórczych
     
   • rodzaje, budowa i rola tkanek okrywających, miękiszowych, wzmacniających i przewodzących
     
   • wiązki przewodzące
     
   • utwory wydzielnicze

Liceum Ogólnokształcące: KLASA 3

1. Układ pokarmowy:
   • odżywianie się zwierząt
     
   • sposoby pobierania pokarmu
     
   • trawienie zewnątrzkomórkowe
     
   • trawienie wewnątrzkomórkowe
     
   • podział zwierząt ze względu na wielkość i stan skupienia spożywanego pokarmu
     
   • ewolucja układu pokarmowego
     
   • podział zwierząt ze względu na rodzaj spożywanego pokarmu
     
   • porównanie długości przewodów pokarmowych roślinożercy i drapieżnika
     
   • przystosowania zwierząt do rodzaju spożywanego pokarmu
     
2. Organiczne składniki pokarmowe:
   • sacharydy jako główne źródło energii
     
   • podział węglowodanów na przyswajalne i nieprzyswajalne
     
   • błonnik pokarmowy i jego funkcja
     
   • białka jako budulec organizmu
     
   • podział aminokwasów na endogenne i egzogenne
     
   • białka pełnowartościowe i niepełnowartościowe
     
   • źródła białek dla organizmu
     
   • funkcje tłuszczy właściwych oraz funkcje NNKT i ich źródła
     
   • cholesterol i jego przemiany w organizmie
     
   • zapotrzebowanie organizmu na składniki pokarmowe
     
3. Rola witamin. Nieorganiczne składniki pokarmowe:
   • podział witamin
     
   • zapotrzebowanie organizmu na witaminy
     
   • hipowitaminoza
     
   • awitaminoza
     
   • hiperwitaminoza
     
   • charakterystyka, funkcje i źródła witamin
     
   • znaczenie i właściwości wody
     
   • bilans wodny człowieka
     
   • ośrodek pragnienia
     
   • podział składników mineralnych na makroelementy i mikroelementy oraz ich funkcje
     
4. Budowa i funkcje układu pokarmowego:
   • elementy układu pokarmowego
     
   • funkcje przewodu pokarmowego i gruczołów trawiennych
     
   • budowa ścian przewodu pokarmowego
     
   • wędrówka pokarmu w przewodzie pokarmowym
     
   • związek między budową poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego a pełnionymi przez nie funkcjami
     
   • rodzaje i budowa zębów
     
   • sok żołądkowy -skład i funkcje
     
   • wątroba jako centrum metaboliczne organizmu
     
   • żółć - skład i rola
     
   • sok trzustkowy - skład i funkcje
     
   • mikrobiom i jego rola w organizmie
     
5. Procesy trawienia i wchłaniania:
   • mechanizm trawienia
     
   • przemiany sacharydów, białek i tłuszczów
     
   • trawienie skrobi, białek i tłuszczów
     
   • enzymy trawienne i ich funkcje
     
   • wchłanianie produktów trawienia
     
   • budowa i rola kosmków jelitowych
     
   • mechanizm transportu substancji przez błony enterocytu
     
   • wpływ pH na trawienie skrobi przez amylazę ślinową
     
   • regulacja czynności układu pokarmowego
     
   • działanie ośrodków głodu i sytości
     
6. Zasady racjonalnego odżywiania się:
   • czynniki wpływające na zapotrzebowanie organizmu na składniki pokarmowe
     
   • bilans energetyczny
     
   • piramida zdrowego żywienia i stylu życia
     
   • wielkość porcji i proporcje składników posiłków
     
   • otyłość - przyczyny i profilaktyka
     
   • BMI
     
   • zaburzenia odżywiania
     
7. Choroby układu pokarmowego:
   • badania diagnostyczne chorób układu pokarmowego
     
   • choroby pasożytnicze, wirusowe i bakteryjne układu pokarmowego
     
   • zespół złego wchłaniania
     
   • choroba Crohna
     
   • choroby nowotworowe układu pokarmowego
     
   • dieta bezglutenowa
     
8. Układ oddechowy u zwierząt:
   • wymiana gazowa a dyfuzja
     
   • ciśnienie parcjalne
     
   • dyfuzja gazów w różnych środowiskach
     
   • etapy wymiany gazowej
     
   • sposoby wymiany gazowej
     
   • narządy wymiany gazowej u zwierząt wodnych
     
   • narządy wymiany gazowej zwierząt lądowych
     
   • ewolucja płuc kręgowców
     
   • podwójne oddychanie
     
9. Budowa i funkcje układu oddechowego:
   • budowa i funkcje układu oddechowego
     
   • drogi oddechowe
     
   • funkcja nagłośni
     
   • związek między budową a funkcją elementów budujących układ oddechowy
     
   • surfaktant
     
   • opłucna - budowa i funkcje
     
   • powstawanie głosu
     
10. Wentylacja płuc i wymiana gazowa:
    • wentylacja płuc
      
    • mechanizm wentylacji płuc
      
    • przepona i jej funkcja
      
    • całkowita i życiowa pojemność płuc
      
    • regulacja częstości oddechów - rola ośrodka oddechowego
      
    • przebieg wymiany gazowej w płucach i tkankach
      
    • udział krwi w transporcie tlenu i dwutlenku węgla
      
    • budowa hemoglobiny i jej rola w transporcie gazów oddechowych
      
    • białka wiążące tlen
      
    • powinowactwo hemoglobiny i innych białek do tlenu
      
    • zawartość dwutlenku węgla w powietrzu wdychanym i wydychanym
      
    • mechanizm transportu gazów oddechowych
      
    • wpływ ciśnienia atmosferycznego na wymianę gazową
      
11. Zaburzenia funkcjonowania układu oddechowego:
    • zanieczyszczenia powietrza i ich wpływ na zdrowie
      
    • szkodliwość palenia papierosów
      
    • diagnostyka chorób układu oddechowego
      
    • wybrane choroby układu oddechowego