zima biologia

Biologia - sesja zimowa

Olimpiada Olimpus w sesji zimowej z biologii przeznaczona jest dla uczniów klas V-VIII szkoły podstawowej oraz I-III liceum ogólnokształcącego i ma zasięg ogólnopolski. Test olimpiady składa się z 30 pytań i podanych do nich 4 odpowiedzi. W testach z sesji zimowej tylko jedna z podanych odpowiedzi może być poprawna.

Olimpiada z biologii sprawdza wiedzę uczniów w zakresie znajomości anatomii, botaniki, zoologii. Pozwala również urozmaicić zajęcia lekcyjne oraz stanowi zewnętrzne źródło oceny poziomu wiedzy uczniów.


Szkoła Podstawowa: KLASA 5

1. Samożywność i cudzożywność.
2. Sposoby oddychania organizmów.
3. Klasyfikacja organizmów:

  • zadania systematyki;
  • królestwa organizmów;
  • gatunek podstawowa jednostka klasyfikacji;
  • jednostki klasyfikacji biologicznej.

4. Wirusy i bakterie:

  • wirusy - bezkomórkowe formy materii;
  • drogi rozprzestrzenia się i zasady profilaktyki chorób wywołanych przez wirusy;
  • występowanie bakterii;
  • budowa komórki bakteryjnej;
  • kształty bakterii;
  • czynności życiowe bakterii;
  • znaczenie bakterii w przyrodzie i dla człowieka;
  • przykłady chorób wirusowych i bakteryjnych.

Szkoła Podstawowa: KLASA 6

1. Zakres tematyczny klasy 5 szkoły podstawowej oraz:
2. Parzydełkowce:

  • budowa, środowisko życia, znaczenie.

3. Płazińce:

  • środowisko i tryb życia, ich charakterystyka;
  • przedstawiciele płazińców;
  • choroby wywołane przez płazińce.

4. Nicienie:

  • środowisko i tryb życia, ich charakterystyka;
  • przedstawiciele nicieni;
  • choroby wywołane przez nicienie.

3. Pierścienice:

  • środowisko życia pierścienic;
  • tryb życia pierścienic;
  • cechy pierścienic;
  • budowa pierścienic;
  • przegląd pierścienic;
  • przedstawiciele pierścienic.

4. Stawonogi:

  • środowisko życia stawonogów;
  • charakterystyczne cechy budowy stawonogów;
  • podział stawonogów na skorupiaki, owady i pajęczaki;
  • cechy budowy zewnętrznej skorupiaków;
  • przedstawiciele skorupiaków.

Szkoła Podstawowa: KLASA 7

I. Zagadnienia tematyczne z klasy 6 oraz:

II. Układ pokarmowy:

1. Pokarm - budulec i źródło energii:

  • klasyfikacja składników pokarmowych na budulcowe, energetyczne i regulujące;
  • budowa składników pokarmowych;
  • białka, cukry i tłuszcze w produktach spożywczych;
  • znaczenie węglowodanów, białek i tłuszczów w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu.

2. Witaminy, sole mineralne, woda:

  • przykłady witamin rozpuszczalnych w wodzie i w tłuszczach;
  • witaminy (A, D, E, K, z grupy B, C, H, PP) - występowanie, znaczenie, skutki niedoboru;
  • pierwiastki chemiczne w organizmie człowieka (P, Ca, Mg, Fe, J, F) - występowanie, znaczenie, skutki niedoboru;
  • woda.

3. Budowa i rola układu pokarmowego:

  • odcinki przewodu pokarmowego;
  • rozpoznawanie narządów układu pokarmowego;
  • budowa i funkcje poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego;
  • budowa i rodzaje zębów;
  • trawienie w poszczególnych odcinkach układu pokarmowego;
  • enzymy trawienne;
  • gruczoły trawienne.

4. Higiena i choroby układu pokarmowego:

  • choroby układu pokarmowego oraz zasady ich profilaktyki;
  • konsekwencje niewłaściwego odżywiania;
  • indeks masy ciała;
  • dieta, rodzaje diet;
  • higiena odżywiania się;
  • piramida zdrowego żywienia.

III. Układ krążenia:

1. Budowa i funkcje krwi:

  • krew jako tkanka płynna;
  • skład krwi;
  • charakterystyka elementów morfotycznych krwi;
  • funkcje składników krwi;
  • proces krzepnięcia krwi;
  • grupy krwi, krwiodawstwo;
  • transfuzja krwi;
  • konflikt serologiczny.

2. Krwiobiegi:

  • narządy układu krwionośnego;
  • krwiobieg duży i krwiobieg mały;
  • budowa i funkcje różnych typów naczyń krwionośnych.

3. Budowa i działanie serca:

  • budowa i funkcje serca;
  • cykl pracy serca;
  • tętno i ciśnienie krwi.

4. Higiena i choroby układu krążenia:

  • przyczyny chorób układu krwionośnego;
  • choroby układu krwionośnego;
  • krwotoki.

IV. Układ odpornościowy:

1. Budowa i funkcjonowanie układu odpornościowego:

  • budowa i funkcje układu odpornościowego;
  • rodzaje odporności: wrodzona i nabyta;
  • mechanizmy odporności wrodzonej;
  • rodzaje odporności nabytej;
  • mechanizmy odporności czynnej i biernej;
  • rodzaje leukocytów i ich funkcje.

Szkoła Podstawowa: KLASA 8

I. Zagadnienia tematyczne z klasy 7 oraz:

II. Genetyka:

1. Podstawowe prawa dziedziczenia:

  • wersje genu: allele dominujące i recesywne;
  • fenotyp i genotyp;
  • homozygota dominująca i recesywna, heterozygota;
  • prawo czystości gamet - krzyżówka genetyczna.

2. Dziedziczenie płci u człowieka:

  • zasada dziedziczenia płci;
  • rozwiązywanie krzyżówek genetycznych przedstawiających choroby sprzężone z płcią: hemofilię oraz daltonizm;
  • genotypy osób zdrowych i chorych na hemofilię i daltonizm.

3. Dziedziczenie grup krwi:

  • mechanizm dziedziczenia grup krwi i czynnika Rh;
  • rozpoznanie grup krwi na podstawie genotypów;
  • ustalenie grupy krwi (fenotypu) dziecka na podstawie znajomości grup krwi ich rodziców;
  • ustalenie czynnika Rh dzieci na podstawie znajomości czynnika Rh ich rodziców;
  • konflikt serologiczny - krzyżówka genetyczna.

4. Mutacje:

  • rodzaje i przyczyny mutacji;
  • czynniki mutagenne;
  • przykłady chorób uwarunkowanych mutacjami genowymi i chromosomowymi;
  • choroby genetyczne (objawy, sposób dziedziczenia, sposób leczenia);
  • mechanizm dziedziczenia mukowizcydozy - krzyżówka genetyczna.

III. Ewolucja życia:

1. Ewolucja i jej dowody:

  • dowody ewolucji: bezpośrednie i pośrednie;
  • skamieniałości;
  • ogniwa pośrednie;
  • relikty;
  • jedność budowy i funkcjonowania;
  • narządy szczątkowe;
  • rozmieszczenie organizmów;
  • struktury homologiczne i analogiczne;
  • konwergencja.

2. Mechanizmy ewolucji:

  • założenia teorii ewolucji;
  • dobór naturalny i sztuczny;
  • współczesne spojrzenie na ewolucję.

3. Pochodzenie człowieka:

  • systematyka człowieka;
  • podobieństwa i różnice między człowiekiem a małpami człekokształtnymi;
  • przebieg ewolucji człowieka.

Liceum Ogólnokształcące: KLASA 1

1. Zakres materiału klasy 8 szkoły podstawowej oraz:
2. Chemiczne podstawy życia. Skład chemiczny organizmów. Makro i mikroelementy. Znaczenie, budowa i właściwości wody.
3. Budowa kwasów nukleinowych.
4. Budowa komórki eukariotycznej:

  • podział komórek na eukariotyczne i prokariotyczne;
  • główne elementy komórki eukariotycznej;
  • przykłady przystosowania komórek do pełnionych przez nie funkcji;
  • porównanie budowy komórek zwierzęcych, roślinnych i grzybowych.

5. Budowa i znaczenie błon biologicznych:

  • budowa i rodzaje błon biologicznych;
  • funkcje błon biologicznych;
  • rodzaje transportu przez błony (transport bierny i czynny);
  • osmoza w komórce roślinnej i zwierzęcej;
  • badanie wpływu roztworów o różnym stężeniu na zjawisko osmozy.

6. Budowa i rola jądra komórkowego:

  • budowa jądra komórkowego;
  • funkcje jądra komórkowego;
  • organizacja materiału genetycznego w jądrze komórkowym;
  • budowa i rola DNA i RNA.

7. Składniki cytoplazmy:

  • budowa i funkcje cytozolu;
  • budowa i funkcje cytoszkieletu;
  • system błon wewnątrzkomórkowych (siateczka śródplazmatyczna, wakuole, lizosomy, aparat Golgiego);
  • funkcje rybosomów;
  • budowa i funkcje mitochondriów.

8. Cykl komórkowy:

  • fazy cyklu komórkowego;
  • znaczenie procesu replikacji DNA;
  • zmiany ilości DNA w poszczególnych fazach cyklu komórkowego.

9. Przebieg podziałów komórkowych. Znaczenie mitozy, mejozy i apoptozy:

  • znaczenie mitozy i mejozy; główne etapy mejozy i mitozy, proces crossing-over;
  • porównanie mitozy z mejozą;
  • przebieg i znaczenie procesu apoptozy;
  • dokładna charakterystyka i nazewnictwo faz mitozy i mejozy.

10. Metabolizm. Budowa ATP:

  • kierunki przemian metabolicznych;
  • budowa i działanie enzymów;
  • regulacja aktywności enzymów.

Liceum Ogólnokształcące: KLASA 2

I. Zakres materiału klasy 1 liceum oraz:
II. Układ oddechowy:
1. Budowa i funkcje układu oddechowego:

  • budowa i funkcje układu oddechowego - budowa i funkcje dróg oddechowych oraz płuc, funkcja nagłośni;
  • związek między budową elementów układu oddechowego a pełnionymi przez nie funkcjami;
  • powstawanie głosu.

2. Wentylacja i wymiana gazowa:

  • mechanizm wentylacji płuc;
  • warunki umożliwiające i ułatwiające dyfuzję gazów przez powierzchnię wymiany gazowej płuc;
  • całkowita i życiowa pojemność płuc;
  • przepona i jej funkcja;
  • regulacja częstości oddechów - rola ośrodka oddechowego;
  • przebieg wymiany gazowej w płucach i tkankach;
  • udział krwi w transporcie tlenu i dwutlenku węgla;
  • budowa hemoglobiny i jej rola w transporcie gazów oddechowych;
  • powinowactwo hemoglobiny do tlenu w różnych warunkach pH i temperatury krwi oraz ciśnienia parcjalnego tlenu w środowisku zewnętrznym;
  • zawartość dwutlenku węgla w powietrzu wdychanym i wydychanym.

3. Zaburzenia funkcjonowania układu oddechowego:

  • rodzaje zanieczyszczeń powietrza (tlenek węgla, pyłowe zanieczyszczenia powietrza, dym tytoniowy, smog) i ich wpływ na zdrowie;
  • szkodliwość palenia papierosów;
  • diagnostyka chorób układu oddechowego (RTG klatki piersiowej, bronchoskopia, spirometria);
  • wybrane choroby układu oddechowego (nieżyt nosa, przeziębienie, grypa, angina, gruźlica płuc, rak płuc, astma, przewlekła obturacyjna choroba płuc).

III. Układ krążenia:
1. Skład i funkcje krwi:

  • funkcje i skład krwi;
  • charakterystyka składników krwi;
  • krzepnięcie krwi;
  • rola trombiny w krzepnięciu krwi.

2. Budowa i funkcje układu krwionośnego:

  • funkcje układu krwionośnego;
  • budowa serca oraz cykl i automatyzm jego pracy;
  • rodzaje naczyń krwionośnych i ich budowa;
  • płucny (mały) i ustrojowy (duży) obieg krwi;
  • udział układu krwionośnego w homeostazie - regulacja ciśnienia krwi;
  • ciśnienie krwi i jego prawidłowa wartość;
  • tętno.

3. Układ limfatyczny:

  • funkcje układu limfatycznego;
  • powstawanie i funkcje limfy;
  • narządy limfatyczne - budowa i funkcje;
  • naczynia limfatyczne - budowa i funkcje;
  • funkcjonowanie układu limfatycznego;
  • współdziałanie układu krwionośnego i układu limfatycznego.

4. Choroby układu krążenia:

  • związek między stylem życia a chorobami układu krążenia;
  • badanie krwi i interpretacja jego wyników;
  • badania diagnostyczne chorób układu krążenia (USG serca, EKG, badanie Holtera, angiokardiografia, pomiar ciśnienia krwi);
  • choroby układu krążenia (anemia, białaczka, nadciśnienie tętnicze, żylaki, miażdżyca, udar mózgu, choroba wieńcowa, zawał serca).

IV. Układ pokarmowy:
1. Organiczne składniki pokarmowe:

  • cukry jako główne źródło energii;
  • podział węglowodanów na przyswajalne i nieprzyswajalne;
  • błonnik pokarmowy i jego funkcja;
  • białka jako budulec organizmu;
  • podział aminokwasów na endogenne i egzogenne;
  • białka pełnowartościowe i niepełnowartościowe;
  • tłuszcze jako materiał zapasowy;
  • funkcje NNKT i ich źródła;
  • zapotrzebowanie organizmu na składniki pokarmowe.

2. Rola witamin. Nieorganiczne składniki pokarmowe:

  • podział witamin na rozpuszczalne w tłuszczach i rozpuszczalne w wodzie;
  • zapotrzebowanie organizmu na witaminy (hipowitaminoza, awitaminoza i hiperwitaminoza);
  • charakterystyka, funkcje i źródła witamin;
  • znaczenie naturalnych antyutleniaczy;
  • podział składników mineralnych na makroelementy i mikroelementy oraz ich funkcje;
  • znaczenie i właściwości wody;
  • bilans wodny człowieka.

3. Budowa i funkcje układu pokarmowego:

  • odcinki przewodu pokarmowego i ich rola;
  • wędrówka pokarmu w przewodzie pokarmowym;
  • rodzaje zębów i ich budowa;
  • związek między budową poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego a pełnionymi przez nie funkcjami;
  • mikrobiom i jego rola w organizmie;
  • gruczoły trawienne (wątroba, trzustka, ślinianki);
  • wątroba jako centrum metaboliczne organizmu.

4. Procesy trawienia i wchłaniania:

  • trawienie w przewodzie pokarmowym składników odżywczych: białek, tłuszczów, cukrów;
  • enzymy trawienne i ich funkcje;
  • wchłanianie produktów powstałych w wyniku trawienia składników pokarmowych;
  • budowa i rola kosmków jelitowych;
  • działanie ośrodków głodu i sytości;
  • wpływ pH na trawienie skrobi.

5. Zasady racjonalnego odżywiania się:

  • czynniki wpływające na zapotrzebowanie organizmu na składniki pokarmowe;
  • bilans energetyczny (dodatni i ujemny);
  • piramida zdrowego żywienia i stylu życia;
  • wielkość porcji i proporcje składników posiłków;
  • otyłość jako problem zdrowotny związany z rozwojem cywilizacji, przyczyny otyłości i jej profilaktyka;
  • BMI;
  • zaburzenia odżywiania (anoreksja, bulimia).

6. Choroby układu pokarmowego:

  • badania diagnostyczne chorób układu pokarmowego (gastroskopia, kolonoskopia, USG, badania krwi i kału);
  • choroby pasożytnicze układu pokarmowego (tasiemiec, glista ludzka, owsik, włosień kręty) i sposoby zarażenia się nimi;
  • choroby wirusowe układu pokarmowego (WZW A, WZW B, WZW C);
  • choroby bakteryjne układu pokarmowego (próchnica, choroba wrzodowa, salmonelloza);
  • zespół złego wchłaniania;
  • choroba Crohna;
  • choroby nowotworowe układu pokarmowego (rak żołądka, rak jelita grubego);
  • dieta bezglutenowa.

Liceum Ogólnokształcące: KLASA 3

1. Zakres materiału klasy 2 liceum oraz:
2. Budowa DNA i RNA.
3. Kod genetyczny i jego cechy.
4. Ekspresja informacji genetycznej. Dokładny przebieg transkrypcji i translacji.
5. Genetyka klasyczna.
6. Gen a genom. Budowa i rola kwasów nukleinowych:

  • gen;
  • genom;
  • budowa DNA;
  • reguła komplementarności;
  • funkcje DNA;
  • replikacja DNA;
  • budowa RNA;
  • rodzaje i funkcje RNA.

7. I prawo Mendla. Krzyżówka testowa:

  • genotyp, fenotyp, allel, allel dominujący, allel recesywny;
  • homozygota, heterozygota;
  • badania Mendla;
  • I prawo Mendla;
  • krzyżówka genetyczna;
  • szachownica (diagram) Punnetta;
  • krzyżówka testowa;
  • dziedziczenie jednogenowe.

8. II prawo Mendla:

  • II prawo Mendla;
  • krzyżówka genetyczna dwugenowa;
  • krzyżówka testowa dwugenowa;
  • zapis krzyżówki dwugenowej.

9. Chromosomowa teoria dziedziczenia:

  • główne założenia chromosomowej teorii dziedziczenia Morgana;
  • chromosomy homologiczne;
  • geny sprzężone;
  • znaczenie crossing-over.

10. Dziedziczenie płci. Cechy sprzężone z płcią:

  • kariotyp człowieka;
  • dziedziczenie płci u człowieka;
  • dziedziczenie cech sprzężonych z płcią.

11. Inne sposoby dziedziczenia cech:

  • dziedziczenie jednogenowe;
  • dominacja pełna i dominacja niepełna;
  • kodominacja;
  • allele wielokrotne;
  • dziedziczenie wielogenowe;
  • geny kumulatywne;
  • geny dopełniające się;
  • plejotropia;
  • epistaza.

12. Zmienność organizmów. Mutacje wraz z treściami rozszerzonymi do tego działu:

  • zmienność organizmów i jej rodzaje;
  • plastyczność fenotypów;
  • zmienność rekombinacyjna;
  • zmienność mutacyjna;
  • mutacja punktowa (insercje, delecje, tranzycie, transwersje); mutacje polegające na substytucji i zmianie ramki odczytu;
  • mutacje chromosomowe strukturalne i liczbowe i ich rodzaje oraz przykłady chorób genetycznych;
  • pojęcia: nullisomia, tetrasomia, trisomia, monosomia i poliploidia;
  • zmienność ciągła i zmienność nieciągła;
  • czynniki mutagenne;
  • czynniki wpływające na rekombinację;
  • mutacje korzystne i niekorzystne dla organizmu.

13. Choroby i zaburzenia genetyczne człowieka wraz z treściami rozszerzonymi do tego działu:

  • choroby jednogenowe człowieka: sprzężone z płcią, niesprzężone z płcią, dominujące, recesywne;
  • aberracje chromosomowe człowieka;
  • rodowody genetyczne;
  • choroby wynikające z dziedziczenia mitochondrialnego.

 

KARTA ZGLOSZENIOWA BIOLOGIA I PRZYRODA

Dane kontaktowe

logo mobile
ul. Grochowska 341/268
03-822 Warszawa

olimpus@olimpus.edu.pl
Telefon: 22 517-16-50
Faks: 22 517-16-51

Obserwuj nas

meta facebook

Ta strona używa plików Cookies oraz działa zgodnie z Polityką prywatności.

Polityka prywatności